«Η μαζική αποστολή επιστολών τύπου ΙΑ από τραπεζικά ιδρύματα σε δανειολήπτες με προειδοποίηση για εκποίηση κύριας κατοικίας ή/και μικρής επαγγελματικής στέγης. Οι συνέπειες αυτής της εξέλιξης στην οικονομία της Κύπρου και στις ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού»
Κύριε Πρόεδρε, κυρίες και κύριοι βουλευτές,
Πιθανόν να έχει εμπεδωθεί μία αντίληψη ότι το Κίνημα Οικολόγων – Συνεργασία Πολιτών είναι δογματικά ο εχθρός των τραπεζών και ο κυνηγός του τραπεζικού συστήματος.
Δεν είναι αυτή η αλήθεια. Αναγνωρίζουμε ότι χωρίς τράπεζες και δανεισμό δεν μπορεί να υπάρξει ουσιαστική ανάπτυξη. Ο λελογισμένος, τίμιος και φρόνιμος δανεισμός είναι αδήριτη ανάγκη και αποτελεί από την αρχή της οργάνωσης των πόλεων και του πολιτισμού, ουσιώδη μοχλό ανάπτυξης και προόδου. Ο τίμιος δανεισμός απαιτεί σεβασμό από τα συμβαλλόμενα μέρη για να υπάρχει αμοιβαίο όφελος. Έτσι μόνο υπάρχει επιτυχία και πρόοδος.
Ταυτόχρονα όμως δεν πρέπει οι τράπεζες να εφαρμόζουν μονοδιάστατη πολιτική με στόχο το κέρδος έναντι οποιουδήποτε κόστους στην κοινωνία και στο ευρύτερο δημόσιο συμφέρον.
Οι αρχές του τίμιου δανεισμού είχαν συστηματικά παραβιαστεί στην Κύπρο. Την κύρια ευθύνη γι’ αυτό είχαν οι ίδιες οι τράπεζες, η κεντρική τράπεζα και εν τέλει και η ίδια η αγορά, δανειολήπτες, φυσικά πρόσωπα ή εταιρείες.
Νομοτελειακά φτάσαμε στην κρίση και την κατάρρευση του Κυπριακού τραπεζικού συστήματος με τις επιθετικές αποφάσεις των Ευρωπαϊκών θεσμών και τα εγκληματικά λάθη της πολιτικής ηγεσίας στην Κύπρο.
Το τραπεζικό σύστημα της χώρας αναζητά το δρόμο της ανάκαμψης με κύριο εμπόδιο να είναι το ύψος των μη εξυπηρετούμενων δανείων. Ακόμα και αν είναι κοινοτυπία, αξίζει να αναφερθεί για ακόμα μια φορά, ότι το ύψος των μη εξυπηρετούμενων δανείων στο τραπεζικό σύστημα της Κύπρου είναι το υψηλότερο στην ευρωζώνη μετά την Ελλάδα και ανέρχεται στα 13.2 δις ή ποσοστό 34.1% των συνολικών δανείων, παρά τα πρόσφατα μέτρα της μεταφοράς των μη εξυπηρετούμενων δανείων εκτός του τραπεζικού συστήματος με την αγορά των ΜΕΔ του Συνεργατισμού από την Κυβέρνηση και την πώληση μεγάλου αριθμού ΜΕΔ από την Τράπεζα Κύπρου σε μεγάλο fund ξένων συμφερόντων. Αυτά τα ΜΕΔ δεν έχουν βεβαίως εξαφανιστεί ως δια μαγείας, απλά δεν αποτελούν πλέον βαρίδι για τις τράπεζες. Το βάρος για τους δανειολήπτες όμως παραμένει και το μέλλον αβέβαιο, ιδιαίτερα αν ληφθεί υπόψη ότι ακόμα δεν ξέρουμε πως θα διαχειριστεί η Κυβέρνηση αυτά τα 7 δις των ΜΕΔ του Συνεργατισμού.
Είναι πλέον μένει σε όλους αποδεκτό, ότι ο όγκος και το ύψος των μη εξυπηρετούμενων δανείων δημιουργήθηκε κυρίως από τα δάνεια που δόθηκαν αλόγιστα στον τομέα της ανάπτυξης γης (developers) κα σε ορισμένους επωνύμους, δήθεν στυλοβάτες και χρηματοδότες του πολιτικού συστήματος της χώρας, φίλοι της εκάστοτε Κυβέρνησης, ανεξαρτήτως κομματικού χρωματισμού κ.ο.κ.
Δεν έχουμε πειστεί ότι αυτό έχει σταματήσει και δεν συνεχίζεται και σήμερα.
Οι τράπεζες οφείλουν να δανείζουν μετά από ορθολογική και τίμια αξιολόγηση, με στόχο την ελαχιστοποίηση του κινδύνου. Τα φαντασμαγορικά γρήγορα κέρδη είναι μια επικίνδυνη ουτοπία. Στις παλιές εποχές, πριν την κατάρρευση των τραπεζών, μας είχαν φλομώσει στη διαφήμιση (για να έχουν και την ιδιοτελή κάλυψη των μέσων ενημέρωσης βλέπετε) με το σύνθημα «σκέψου το, γίνεται». Το σλόγκαν αυτό για μένα αποτελεί την επιτομή του αλόγιστου δανεισμού.
Μετά το κούρεμα καταθέσεων και τη «τη δωρεά» των υποκαταστημάτων την Ελλάδα στην Τράπεζα Πειραιώς, βάλθηκαν να μας πείσουν ότι «το χρώμα της Κύπρου είναι το κίτρινο». Τώρα, μετά την ιστορική πανωλεθρία του κλεισίματος / χαρίσματος του Συνεργατισμού, η Ελληνική Τράπεζα θέλει να μας πείσει μέσω ακριβοπληρωμένων διαφημίσεων, ότι «θα γράψω μόνος μου τη δική μου ιστορία».
Μόνο που αυτή η «μοναδική προσωπική ιστορία», ξεκινά με το ξεπούλημα μέσα από τους όρους μιας ύποπτης και ζημιογόνου για τον Κύπριο πολίτη συμφωνίας, του Συνεργατισμού – με τα 110 χρόνια προσφοράς στην Κυπριακή κοινωνία – και την ικανοποίηση των συμφερόντων μιας ιδιωτικής εταιρείας – της Logicom – και όσων συνδέονται μαζί της από το πολιτικό προσωπικό της χώρας.
Αλλά υπάρχουν και άλλα σημάδια που σηματοδοτούν επανάληψη των ιδίων λαθών.
Πρόσφατα η Τράπεζα Κύπρου εξέδωσε ομόλογο με επιτόκιο 12,5% σε κλειστό κύκλο μετόχων και με έντονες τις υποψίες για εκ των έσω εξυπηρέτηση συμφερόντων των μετόχων. Σας θυμίζει κάτι αυτό;
Η Κεντρική Τράπεζα φαίνεται να παρακολουθεί και πάλι άπραγη ή απαθής – ως απόπληκτος πατέρας λέει και ο Σαββόπουλος – και ο ενισχυμένος εποπτικός έλεγχος παραδόθηκε στα χέρια ξένων κέντρων αποφάσεων.
Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο – που πάσχει ακόμα από τις προ κρίσης εγγενείς παθογένειες – το Σεπτέμβριο του 2014 κλήθηκε η Βουλή να τροποποιήσει το νομοθετικό πλαίσιο για τις εκποιήσεις των ενυπόθηκων εγγυήσεων μη εξυπηρετούμενων δανείων, δηλαδή το άρθρο 44Α του περί Μεταβιβάσεως και Υποθηκεύσεως Ακινήτων Νόμου.
Κι ενώ σε όλες τις άλλες περιπτώσεις που θελήσαμε να επέμβουμε νομοθετικά σε ζητήματα που αφορούσαν τις δανειακές συμβάσεις, όπως π.χ. τον καθορισμό και την εξέλιξη του επιτοκίου, τις καταχρηστικές ρήτρες και επιβαρύνσεις κ.ο.κ., μας έλεγαν ότι το δίκαιο των συμβάσεων δεν επιτρέπει την εκ των υστέρων τροποποίηση των όρων τους, με μεταγενέστερη νομοθετική πράξη, στην περίπτωση αυτή και για να υλοποιηθεί η εκ των προτέρων ληφθήσα πολιτική απόφαση – στο όνομα τάχα της σωτηρίας της Κυπριακής οικονομίας και των τραπεζών – το δίκαιο των συμβάσεων πήγε στον κάλαθο των αχρήστων και εφαρμόστηκε μια ιδιότυπη πρωτοτυπία εις βάρος των δανειοληπτών και των εγγυητών των δανείων.
Τροποποιήθηκε λοιπόν το μέρος εκείνο της νομοθεσίας που αφορά τις δανειακές συμβάσεις, για συμβάσεις που είχαν ήδη υπογραφεί πριν από πολλά χρόνια, σε ότι αφορά την εκποίηση της ενυπόθηκης περιουσίας. Κρίθηκε ότι η υφιστάμενη για χρόνια διαδικασία, επειδή περνούσε μέσα από τα γρανάζια της Κυβερνητικής μηχανής (και πιο συγκεκριμένα του Τμήματος Κτηματολογίου), ήταν ατελέσφορη και αφερέγγυα. Μάταια ο τότε Υπουργός και ο Διευθυντής του Κτηματολογίου δήλωναν ότι μέσω της ενίσχυσης σε προσωπικό και νομικά εργαλεία το ίδιο το Κτηματολόγιο θα μπορούσε να τρέξει πιο γρήγορα – και δίκαια – τη διαδικασία. Φωνή βοόντως εν τη ερήμω.
Η Κυβέρνηση και η πλειοψηφία των κομμάτων αποφάσισαν να μεταφέρουν αυτήν την εξουσία στα χέρια των τραπεζών. Κάποιοι το έκαναν επειδή εν γένει πιστεύουν ότι το δημόσιο είναι άχρηστο και αναποτελεσματικό, κάποιοι γιατί φοβήθηκαν τις επιπτώσεις των μνημονιακών υποχρεώσεων και άλλοι γιατί ξεγελάστηκαν από τη φρούδα υπόσχεση ότι η Κυβέρνηση θα δεχόταν να στρωθεί ένα δίχτυ προστασίας για τους ευάλωτους δανειολήπτες, αυτό που ονομάστηκε πλαίσιο αφερεγγυότητας.
Το δίχτυ, όπως είχαμε προειδοποιήσει, αποδείχθηκε τρύπιο. Εμείς ποτέ δεν καταλάβαμε γιατί η πλειοψηφία των κομμάτων επέτρεψε να συμβεί αυτό, ψηφίζοντας ξεχωριστούς νόμους για την προστασία των δανειοληπτών και των εγγυητών, που με την μεγαλύτερη ευκολία ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας τους έστειλε στο Ανώτατο για να κριθούν όλοι αντισυνταγματικοί στη βάση της προστασίας του δικαίου των συμβάσεων.
Οι πενιχρές και ανεπιτυχείς αναδιαρθρώσεις, η αργή πρόοδος στις μεταρρυθμίσεις, η αποτυχία του πλαισίου αφερεγγυότητας αλλά και η εγκληματική αδυναμία των διοικήσεων των τραπεζών και της Κεντρικής Τράπεζας να εφαρμόσουν το νόμο και οι αδίστακτες απαιτήσεις των Ευρωπαϊκών εποπτικών αρχών, οδήγησαν σε νέα κρίση το τραπεζικό Κυπριακό σύστημα. Η κατάσταση απαιτούσε και πάλι μια οδυνηρή επέμβαση. Και αποκτήσαμε τη νέα νομοθεσία για τις εκποιήσεις τον περασμένο Ιούλιο.
Στήθηκε πάλι ένα σκηνικό πιέσεων, απειλών, απατηλών υποσχέσεων. Μας είπαν θα έχουμε ξανά κούρεμα καταθέσεων, θα κινδυνεύσουν οι τράπεζες, θα πάμε πίσω στο 2013 και άλλα πολλά τρομακτικά.
Ματαίως επιδιώξαμε να καταθέσουμε τροπολογίες. Καταψηφίστηκαν όλες – όπως και το 2014 – από την πλειοψηφία των κομμάτων. Κάποιοι στηρίχθηκαν και πάλι στις κενού περιεχομένου υποσχέσεις για τους ευάλωτους δανειολήπτες, το σχέδιο ΕΣΤΙΑ, το φορέα διαχείρισης των ΜΕΔ, την εφαρμογή της νομοθεσίας για τους εγκλωβισμένους αγοραστές ακινήτων, την προστασία των εγγυητών ακόμα και για το ταμείο αλληλεγγύης για τους κουρεμένους καταθέτες και τους κατόχους αξιογράφων.
Τα θυμηθήκαμε συσσωρευτικά όταν πριν λίγες μέρες το ΔΗΚΟ ζήτησε ενημέρωση για την εξέλιξη της υλοποίησης των υποσχέσεων αυτών, προκειμένου να εγκριθεί ο προϋπολογισμός του 2019.
Λάθος αγαπητοί φίλοι του ΔΗΚΟ. Θα έπρεπε να ζητήσετε την ικανοποιητική υλοποίηση των πιο πάνω πριν δώσετε ξανά τη θετική σας ψήφο. Έχετε κάθε δικαίωμα να το κάνετε άλλωστε, αφού χωρίς τη δική σας συμβολή – με ψευδείς παραστάσεις όπως λένε και οι νομικοί – δεν θα είχαν σήμερα οι τράπεζες αυτά τα υπερόπλα που τους παρέχει το άρθρο 44Α του περί Μεταβιβάσεως και Υποθηκεύσεως Ακινήτων Νόμου.
Σήμερα, τέσσερεις σχεδόν μήνες από την ψήφιση και εφαρμογή του νόμου για τις εκποιήσεις παραμένουμε χωρίς σχέδιο ΕΣΤΙΑ, χωρίς νομοθεσία για τον φορέα ΜΕΔ του Συνεργατισμού, χωρίς να έχουν εφαρμοστεί οι υποσχέσεις των τραπεζών για τους εγκλωβισμένους αγοραστές και τους εγγυητές. Οι δανειολήπτες αντιμετωπίζουν ένα τραπεζικό πογκρόμ.
Η τροποποίηση του νόμου έχει αντιμετωπιστεί από τα επαρχιακά πρωτόδικα δικαστήρια με αντιφατικές αποφάσεις, με αποτέλεσμα να προκληθεί δικαιολογημένα τεράστια ανησυχία στους δανειολήπτες, οι περιουσίες των οποίων κινδυνεύουν άμεσα με εκποίηση. Όπως και το 2014, οι τροποποιήσεις έχουν αναδρομική ισχύ, ισοπεδώνοντας το δικαίωμα των δανειοληπτών να προσφύγουν στο δικαστήριο και να πετύχουν αναστολή της διαδικασίας της εκποίησης που ξεκίνησε η τράπεζα.
Καλούνται οι δανειολήπτες από τις τράπεζες να ενταχθούν στο σχέδιο ΕΣΤΙΑ και σχέδιο ΕΣΤΙΑ δεν υπάρχει. Πρόκειται για μια πράξη παραπλάνησης των καλοπροαίρετων δανειοληπτών, η οποία αντί να καταδικαστεί από την Κυβέρνηση και τις εποπτικές αρχές, έτυχε και πολιτικής κάλυψης. Οφείλω σε αυτό το σημείο να ξεκαθαρίσω ότι για εμάς, το Κίνημα Οικολόγων – Συνεργασία Πολιτών, το σχέδιο ΕΣΤΙΑ όπως ανακοινώθηκε δεν είναι σχέδιο για την στήριξη των ευάλωτων δανειοληπτών ώστε να μην χάσουν την πρώτη κατοικία τους. Όπως τουλάχιστον κατατέθηκε συνοπτικά και συζητήθηκε τον Ιούλιο στη Βουλή, πρόκειται για ένα σχέδιο που επιχορηγεί και στηρίζει τις τράπεζες χρησιμοποιώντας τους δανειολήπτες ως όχημα αυτής της έμμεσης στήριξης των τραπεζών με τα λεφτά των φορολογουμένων.
Αντίθετα, με τις ενέργειες της η Κυβέρνηση κατάφερε να καταβυθίσει την πρόταση για δημιουργία ενός δημόσιου φορέα διαχείρισης των μη εξυπηρετούμενων δανείων για στοχευμένη ομάδα δανειοληπτών και για ολόκληρο το τραπεζικό σύστημα.
Αντί αυτής της λογικής και δοκιμασμένης πρότασης, επέλεξε να αγοράσει όλα τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια του Συνεργατισμού (μεταξύ των οποίων δανείων περιλαμβάνονται και όσα έγιναν σε επώνυμους, πολιτικά εκτεθειμένα άτομα ή σε στρατηγικούς κακοπληρωτές κ.ο.κ.) για να τα διαχειριστεί αλλιώς. Τώρα πως θα τα διαχειριστεί και με ποιον τρόπο θα πάρει πίσω τα δισεκατομμύρια που ξόδευσε από την τσέπη του φορολογούμενου, είναι ένα μυστήριο.
Αν όμως παρατηρήσει κανείς – που οφείλει να το κάνει – πως έχουν αναλάβει αυτήν την εργασία οι πολύ «σοβαροί κύριοι και κυρίες» που ήταν πριν στη Λαϊκή Τράπεζα, ύστερα έκαναν καριέρα στο Συνεργατισμό και τώρα συνεχίζουν στο φορέα, δικαιολογημένα διαπιστώνεται ότι οι οιωνοί δεν είναι και άριστοι. Μάλλον το αντίθετο.
Ως Κίνημα Οικολόγων – Συνεργασία Πολιτών θεωρούμε ότι επιβάλλεται να γίνουν τα εξής:
- Η κατηγοριοποίηση των ΜΕΔ, αναλόγως χρονολογίας και ποσού, για να ξεχωρίσουν οι στρατηγικοί κακοπληρωτές, στους οποίους να εφαρμοστούν οι αυστηρές ρήτρες της νομοθεσίας και να διαπιστωθεί παράλληλα ποια δάνεια μπορούν να καταστούν βιώσιμα με σωστή αναδιάρθρωση. Πρέπει να ξεχωρίσουν οι στρατηγικοί κακοπληρωτές από τους καλοπροαίρετους δανειολήπτες.
- Να καταργηθεί η αναδρομικότητα του νόμου που ψήφισε η Βουλή τον περασμένο Ιούλιο. Να λαμβάνονται υπόψιν οι Δικαστικές διαδικασίες που βρίσκονται εν εξελίξει. Να αυξηθούν επίσης τα χρονικά διαστήματα μεταξύ επιστολών για να δίνεται περιθώριο για προσπάθεια εξώδικης συνεννόησης. Οι τράπεζες μετά τον Ιούλιο έγιναν αδιάλλακτες. Ενώ δεν διαθέτουν επαρκές προσωπικό, ούτε υποδομές, στέλνουν χιλιάδες επιστολές τύπου Θ και ΘΙ ενώ δεν μπορούν οι ίδιες να ανταποκριθούν. Ο χρόνος όμως κυλά υπέρ τους και σπεύδουν να στείλουν και τις επιστολές τύπου ΙΑ, κηρύττουν τον δανειολήπτη μη συνεργάσιμο, άσχετα αν αυτός μπορεί και να τους παρακαλεί για μια συνάντηση για να συζητηθεί η βιώσιμη αναδιάρθρωση του χρέους. Αρνούνται, και προχωρούν σε εκποιήσεις.
- Να έχουν δικαίωμα οι δανειολήπτες να αμφισβητήσουν τα υπόλοιπα των δανείων τους. Να εφαρμοστούν οι τελεσίδικες αποφάσεις δικαστηρίων άλλων Ευρωπαϊκών χωρών για το ίδιο θέμα.
- Να υιοθετηθεί ένα αξιόπιστο σύστημα για την εκτίμηση των ενυπόθηκων περιουσιών. Ακούγονται πολλά για το καρτέλ των εκτιμητών και τη σχέση του με τις τράπεζες.
- Να επεκταθεί η προστασία της πρώτης κατοικίας και στην επαγγελματική στέγη μικρής επιχείρησης. Είναι γνωστό ότι οι μέλισσες της Κυπριακής οικονομίας ήταν οι μικρές επιχειρήσεις, οι επιχειρήσεις δηλαδή που εργοδοτούν μέχρι και 10 άτομα. Αυτή είναι η λεγόμενη μεσαία τάξη. Αυτοί εργοδοτούσαν, αυτοί πλήρωναν στο κράτος, αυτοί πλήρωναν στις τράπεζες έστω και φουσκωμένα δάνεια, αυτοί επένδυαν τα χρήματα πίσω στην Κυπριακή αγορά. Δεν τα έκρυβαν ούτε στον Παναμά, ούτε στην Ελβετία, ούτε κάπου αλλού. Επένδυαν στις οικογένειες και στα παιδιά τους. Σήμερα η μεσαία τάξη δεν υπάρχει πλέον. Οι περισσότεροι έχουν προβλήματα με απλήρωτες Κοινωνικές Ασφαλίσεις, ΦΠΑ κλπ. Η σωτηρία των τραπεζών βρίσκεται στην ανόρθωση και αναγέννηση της μεσαίας τάξης στην Κύπρο. Το κυνήγι των μικρών επιχειρήσεων μέσω της εφαρμογής της νομοθεσίας των εκποιήσεων ή του αναχρονιστικού θεσμού του διορισμού παραλήπτη / διαχειριστή στο πλαίσιο της εφαρμογής του ομολόγου κυμαινόμενης επιβάρυνσης, δεν πρόκειται να βοηθήσει μεσοπρόθεσμα και βραχυπρόθεσμα τις ίδιες τις τράπεζες. Αυτό το κυνήγι πρέπει να σταματήσει. Παράλληλα πρέπει να εφαρμοστούν πολιτικές στήριξης των μικρών επιχειρήσεων. Μέσα στα πλαίσια αυτά θα πρέπει να επανεξεταστεί το θέμα των ωραρίων των καταντημάτων λιανικού εμπορίου, το φορολογικό σύστημα και οι χορηγίες για de minimies επενδύσεις.
- Απαλλαγή εγγυητών και εγκλωβισμένων αγοραστών ακινήτων. Πρέπει να προστατευθούν και οι εγγυητές. Λογικά, όπου υπάρχουν υποθήκες και έμπρακτες εξασφαλίσεις του πρωτοφειλέτη, οι υπόλοιποι εγγυητές πρέπει να απαλλάσσονται. Όταν γίνει εκποίηση περιουσίας πρωτοφειλέτη, πρέπει επίσης να απαλλάσσονται οι εγγυητές, γιατί μόνο έτσι η τράπεζα θα αναγκαστεί να προβεί σε τίμια εκποίηση. Κατά τον ίδιο τρόπο θα πρέπει να υλοποιηθούν οι δεσμεύσεις των τραπεζών ενώπιον της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Οικονομικών για την απελευθέρωση των εγκλωβισμένων αγοραστών ακινήτων.
- Πρέπει να αντιμετωπιστεί η φοροδιαφυγή, η μαύρη εργασία, το λαθρεμπόριο και το νομικό εμπόριο με τα κατεχόμενα.
Επίλογος
Αν λοιπόν αφεθούν οι τράπεζες να προχωρήσουν σε αλόγιστες εκποιήσεις πρώτης κατοικίας και μικρής επαγγελματικής στέγης, σίγουρα εκτιμούμε ότι δεν πρόκειται να διορθωθεί η οικονομία αλλά μάλλον θα χειροτερεύσει και θα δημιουργηθούν τεράστια κοινωνικά προβλήματα.
Μπορεί μέχρι σήμερα ο λαός να μην αντέδρασε βίαια, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν θα συμβεί αύριο. Όλοι έχουν τα όρια ανοχής τους. Ακόμα και οι Κύπριοι.
