Η διοικητική διαίρεση της ελεύθερης Κύπρου τροποποιήθηκε με την ψήφιση από τη Βουλή των Αντιπροσώπων της λεγόμενης «μεταρρύθμισης της τοπικής αυτοδιοίκησης» το 2022.
Με βάση το νέο νομοθετικό πλαίσιο συγκροτήθηκαν 20 Δήμοι και 28 συμπλέγματα κοινοτήτων στις ελεγχόμενες, από τη νόμιμη κυβέρνηση, περιοχές της Κυπριακής Δημοκρατίας. Παράλληλα δημιουργήθηκαν πέντε επαρχιακοί οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης.
Δεν έγινε οποιαδήποτε αλλαγή στους κατεχόμενους δήμους και κοινότητες.
Ο ρόλος της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στην Πράσινη Μετάβαση, που αποτελεί πλέον διακηρυγμένο στόχο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, είναι σημαντικός.
Ήδη μια σειρά από ευρωπαϊκά και διεθνή προγράμματα βρίσκονται σε εξέλιξη ή προγραμματίζονται, ενώ πολλά εκατομμύρια ευρώ διοχετεύονται μέσω των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης σε περιβαλλοντικά έργα και πρωτοβουλίες.
Έχοντας υπόψη το νέο νομοθετικό πλαίσιο – για το οποίο διατηρούμε σοβαρές επιφυλάξεις και αμφιβολίες – και τη μέχρι σήμερα πολύχρονη εμπειρία μας στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, διατυπώνουμε τις εξής εισηγήσεις / προτάσεις / θέσεις, για μια πράσινη και οικολογική τοπική αυτοδιοίκηση:
20 προτάσεις για μια Πράσινη και Οικολογική Τοπική Αυτοδιοίκηση (ισχύουν για όλες τις βαθμίδες τοπικής αυτοδιοίκησης)
- Οι Οργανισμοί Αυτοδιοίκησης πρέπει να έχουν μεγαλύτερη και ουσιαστική συμβολή στη διαμόρφωση των τοπικών σχεδίων ανάπτυξης.
- Οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης πρέπει να έχουν πιο ουσιαστικό ρόλο στη χωροθέτηση υποδομών που προκαλούν ανησυχία στο κοινό, στη βάση της αρχής της συνετούς πρόληψης, όπως π.χ. πομποί κινητής τηλεφωνίας, σταθμοί πετρελαιοειδών, εργοστάσια και βιομηχανικές περιοχές κλπ.
- Οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης πρέπει να θέσουν ως απαραίτητη προϋπόθεση για τη χορήγηση αδειών για ψηλά κτήρια, την Εκπόνηση Στρατηγικής Μελέτης Εκτίμησης των Επιπτώσεων στο Περιβάλλον και την υιοθέτηση Γενικής Στρατηγικής για τη χωροθέτηση των ψηλών κτιρίων.
- Στον τομέα της διαχείρισης των στερεών αποβλήτων πρέπει να πυκνώσει και ενδυναμωθεί / εκσυγχρονιστεί το δίκτυο των Πράσινων Σημείων, να αναπτυχθεί συλλογικό σύστημα συλλογής κλαδεμάτων και κομποστοποίησης, να προωθηθεί η οικιακή κομποστοποίηση αστικών βιοδιασπούμενων αποβλήτων και να προωθηθεί η παραγωγή κόμποστ.
Να προωθηθεί η ανακύκλωση στην πηγή αλλά και η ανταποδοτική ανακύκλωση κ.ο.κ.
Να εντοπιστούν όλοι οι παράνομοι σκουπιδότοποι, να καθαριστούν οι παράνομοι σκυβαλλότοποι και να γίνει ορθολογιστική αποκατάσταση του περιβάλλοντος. Να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά η παράνομη απόρριψη αποβλήτων με τη χρήση της τεχνολογίας (π.χ. κάμερες, drones κλπ).
- Να εισαχθεί στη διαδικασία της έκδοσης πολεοδομικής / οικοδομικής άδειας η υποχρεωτική εξασφάλιση άδειας εκκοπής δέντρων από το Τμήμα Δασών για τα δέντρα που αναφέρονται στο παράρτημα Ι του Περί Δασών Νόμου.
Να ενισχυθούν οι πρωτοβουλίες πολιτών και οργανώσεων στο τομέα των δεντροφυτεύσεων με τον εντοπισμό κατάλληλων περιοχών για δεντροφυτεύσεις, την παροχή δεντρυλλίων και στήριξης με κάθε μέσο της ανάπτυξης του πρασίνου. Να προωθηθούν οι δημοτικοί βοτανόκηποι / λαχανόκηποι.
Αναθεώρηση πολεοδομικών σχεδίων που απειλούν με καταστροφή το φυσικό περιβάλλον και το πράσινο π.χ. αυτοκινητόδρομοι.
- Προώθηση πολιτικών αστικού αναδασμού ώστε στις αστικές περιοχές να επιδιώκεται η αξιοποίηση των άδειων τεμαχίων και στις κοινότητες να δημιουργούνται συνθήκες για αξιοποίηση των κατοικιών στο κέντρο των παραδοσιακών οικισμών (αγροτουρισμός, οικοτουρισμός κλπ).
- Να προωθηθεί η υλοποίηση και λειτουργία συστημάτων διαχείρισης οικιακών λυμάτων σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Οδηγία (για την παραβίαση της οποίας κινδυνεύει η Κυπριακή Οδηγία με κυρώσεις από την Ευρωπαϊκή Ένωση) σε αστικές περιοχές και κοινότητες. Προτεραιότητα στις περιοχές που αντιμετωπίζουν πρόβλημα αποχετεύσεων.
- Να αξιοποιηθεί το δίκτυο των παρατηρητών της γειτονιάς για την αντιμετώπιση της παραβατικότητας (π.χ. ζημιές σε πάρκα, σε δημόσια κτίρια, πινακίδες, πυροτεχνήματα κλπ).
- Αντιμετώπιση της αφισορύπανσης και των παράνομων διαφημιστικών πινακίδων. Ορθολογιστική ρύθμιση του θέματος των διαφημιστικών πινακίδων.
- Ρύθμιση του θέματος της ηχορύπανσης από νυκτερινά κέντρα διασκέδασης αλλά και από οικοδομικές εργασίες σε ώρες κοινής ησυχίας και ανάπαυσης.
- Να ακυρωθεί η διακριτική εξουσία που παραχωρείται στις πολεοδομικές αρχές να παραχωρούν ορόφους, πέραν των όσων καθορίζονται στα τοπικά σχέδια (με εξαίρεση τις περιπτώσεις εφαρμογής σχεδίων στεγαστικής πολιτικής π.χ. πρόγραμμα προσιτής κατοικίας).
- Να εφαρμοστούν σχέδια για την αντιμετώπιση του φαινομένου της σφράγισης του εδάφους (π.χ. μεγάλες υδατοστεγανές επιφάνειες από άσφαλτο σε χώρους στάθμευσης). Προώθηση αντιπλημμυρικών έργων στις περιοχές που καθορίστηκαν ως υψηλού κινδύνου. Προώθηση προγραμμάτων διαχείρισης των όμβριων νερών σε ιδιωτικούς και δημόσιους χώρους.
- Πιστή εφαρμογή του περί σκύλων νόμου. Εκστρατείες εγγραφής των σκύλων και στείρωσης των γάτων. Δημιουργία 24ωρης υπηρεσίας για αντιμετώπιση περιστατικών με αδέσποτα ή τραυματισμένα ή νεκρά ζώα. Δημιουργία και στήριξη καταφυγίων ζώων. Να καταργηθούν οι υπερβολικές και αδικαιολόγητες απαγορεύσεις στην παρουσία σκύλων σε δημόσιους χώρους π.χ. παραλίες, πεζόδρομους, πάρκα κλπ. Να δημιουργηθούν χώροι ελεύθερου περιπάτου για σκύλους.
- Θα πρέπει η κάθε δημοτική αρχή να εφαρμόσει στα κτίρια της, προγράμματα εξοικονόμησης και παραγωγής ενέργειας από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) (π.χ. φωτοβολταϊκά συστήματα, εφαρμογή της γεωθερμίας στο Δημοτικό Μέγαρο και όλες τις κτιριακές εγκαταστάσεις του Δήμου με στόχο την ενεργειακή αυτονομία του).
Να συμμετάσχει η δημοτική αρχή ή να διευκολύνει τη δημιουργία ενεργειακών κοινοτήτων.
Να αντικατασταθεί ο στόλος των δημοτικών οχημάτων με ηλεκτρικά ή άλλου τύπου εναλλακτικά οχήματα. Αντικατάσταση των ενεργοβόρων συσκευών με νέες συσκευές χαμηλής ενεργειακής κατανάλωσης.
- Ο κάθε Δήμος θα πρέπει να μεριμνήσει ώστε να δημιουργηθούν τέτοιες υποδομές και να δώσει τέτοια κίνητρα ώστε οι δημότες να χρησιμοποιούν για τις καθημερινές μετακινήσεις τους την ποδηλασία, την πεζοπορία, το λεωφορείο και λιγότερο το ιδιωτικό αυτοκίνητο.
Ουσιαστική συμμετοχή στη διαμόρφωση και εφαρμογή των σχεδίων βιώσιμης αστικής κινητικότητας.
- Να υιοθετηθεί ο κώδικας για τη διαχείριση του πρασίνου στα πεζοδρόμια, όπως συμφωνήθηκε από το Κίνημα Οικολόγων – Συνεργασία Πολιτών και την Οργάνωση Παραπληγικών Κύπρου.
Σε συνεργασία με ΜΚΟ να εκπονηθούν προγράμματα δεντροφυτεύσεων και αξιοποίηση του Ταμείου Πρασίνου για δημιουργία νέων και συντήρηση όλων των χώρων πρασίνου προς αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης και ιδιαίτερα του φαινομένου της θερμικής νησίδας.
Να εγκαταλειφθεί η πρακτική της εξαγοράς χώρων πρασίνου (πλην των περιπτώσεων των εγκλωβισμένων ιδιοκτητών ακινήτων).
Στη διαχείριση των χώρων πρασίνου να απαγορευτεί η χρήση ζιζανιοκτόνων με συστατικό τη γλυφοσάτη (π.χ. Roundup).
17) Υιοθέτηση και εφαρμογή προτύπων περιβαλλοντικής διαχείρισης και άλλων διεθνών προτύπων.
18) Προώθηση προγραμμάτων περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και ενημέρωσης σε συνεργασία με τις ΜΚΟ.
19) Οι κοινοτικές αρχές να αναλάβουν τις ευθύνες τους στην αποτροπή συσσώρευσης αποβλήτων στις αγροτικές περιοχές.
20) Οι κοινοτικές αρχές να προωθήσουν την αξιοποίηση των τοπικών προϊόντων και αγροτικών ασχολιών με τη δημιουργία μουσείων, θεματικών πάρκων, εκδόσεων, διαδικτυακής προβολής κλπ.